Regels voor het vernoemen

Bron: voorouders.net

Vroeger kregen kinderen meestal dezelfde voornaam als een familielid. Het gebeurt hier en daar nog steeds. Maar vroeger was het algemeen gebruikelijk om kinderen te vernoemen naar familieleden. Dat wil zeggen dat een kind dan dezelfde naam kreeg als een bepaald familielid.

Daar bestonden vrij strikte regels voor. Zeker voor de periode vóór 1811 zijn vernoemingspatronen daarom heel belangrijk bij het aantonen van verwantschappen. Weliswaar waren het slechts gewoonteregels waar regelmatig van afgeweken werd, maar de ‘normale’ volgorde van vernoemen was in principe een vaststaand gegeven.

Uitzonderingen

Ook voor de uitzonderingen zijn er patronen te ontdekken:

• Overleden familieleden kregen vaak voorrang bij het vernoemen. Als moeders vader al was overleden en vaders vader nog niet, werd de eerste zoon vaak naar moeders vader vernoemd. Ook overleden jongere broers en zussen gingen vaak voor oudere nog levende broers en zussen.
• Als de eerste 3 of meer kinderen zonen waren, werd er wel eens een zoon vernoemd naar een grootmoeder. En andersom: als de eerste 3 of meer kinderen dochters waren, werd er wel eens een dochter vernoemd naar een grootvader.
• Kinderen die geboren werden na het overlijden van de vader werden vaak naar de vader vernoemd (soms ook als het een meisje was).
  En als de moeder overleed in het kraambed, werd het kind vaak naar haar vernoemd (soms ook als het een jongen was).
• Soms hadden 2 of meer kinderen in een gezin dezelfde voornaam. Meestal omdat het oudere kind inmiddels al was overleden en het ontstane gat in de vernoemingsrij weer moest worden opgevuld. (Zij werden dus NIET vernoemd naar het overleden kind, maar naar het familielid waarnaar ook het overleden kind vernoemd was.) Maar soms werd een naam ook vaker gebruikt omdat een naam zowel in vaders als in moeders familie voorkwam en dus meer dan 1 keer aan de beurt kwam. In dat geval kreeg het kind soms het patroniem of de familienaam van het betreffende familielid erbij als tweede voornaam. Ook werd er wel onderscheid gemaakt dmv een aanduiding als ‘de oudere’ en ‘de jongere’, of werd er een variant van dezelfde naam gebruikt (Kaatje en Trijntje komen bijvoorbeeld beide van Catharina).
• Buitenechtelijke kinderen werden meestal naar de grootouders van moeders kant vernoemd, soms echter naar de vader, bijvoorbeeld als een drukmiddel om hem het vaderschap te laten erkennen. Echter, wanneer een huwelijk bij de geboorte vrijwel zeker was, werden gewoon de normale vernoemingsregels gevolgd. Een zoon werd dan dus naar vaders vader vernoemd. Wanneer een ongehuwde moeder later alsnog trouwde kan de naam van een eerder geboren zoon dus een aanwijzing vormen om vast te stellen of de bruidegom al dan niet zijn natuurlijke vader was. Bij een eerder geboren dochter is dat veel moeilijker, tenzij ze bij wijze van uitzondering naar haar vaders moeder is vernoemd ipv naar haar moeders moeder.
• Als één van de ouders voor de tweede keer getrouwd was, werd het kind vaak ook de overleden man of vrouw vernoemd. Soms nog voor de ouders, maar meestal ná de ouders en vóór de broers en zussen.
• Ook naar stief- en pleegouders werd er vernoemd. Soms vóór of in plaats van de eigen ouders, maar meestal ná de eigen ouders en vóór de broers en zussen.
  
  
  

Opmerking

Er wordt regelmatig beweerd dat ná het vernoemen naar de grootouders, niet de ooms en tantes, maar de kinderen naar de overgrootouders zouden zijn vernoemd. Nu komt dat grotendeels op hetzelfde neer: ook de ooms en tantes zijn zelf immers vaak weer naar grootouders vernoemd en het vernoemen naar ooms en tantes is dus indirect vernoemen naar overgrootouders.

Maar wanneer er consequent naar overgrootouders vernoemd zou worden, dan zou er standaard ook de namen van de ouders zelf gebruikt moeten worden, wanneer zij naar hun grootouders vernoemd zijn.

Dat gebeurde niet. Een kind kreeg alleen de naam van zijn of haar vader of moeder, wanneer het naar een grootouder of oom of tante genoemd werd die toevallig dezelfde naam had, of wanneer het direct naar de eigen vader of moeder vernoemd werd. Dat een kind direct vernoemd werd naar een overgrootouder, waarnaar ook zijn of haar vader of moeder vernoemd was, valt vrijwel niet aan te wijzen.