Maritieme geschiedenis en stamboom DE GROOT

• Home - Sontpassages
• - details

Sonttol-registers

De Sonttolregisters (STR) vormen de administratie van de tol die de koning van Denemarken hief over de scheepvaart door de Sont, de zeestraat tussen Zweden en Denemarken, welke 4 km breed is. Ze zijn (met hiaten in de eerste decennia) bewaard gebleven voor de periode 1497 tot 1857, toen de tol werd opgeheven. Vanaf 1574 is de serie vrijwel compleet.

Aanvankelijk ging het om een vast bedrag per schip, maar in 1567 introduceerde koning Frederik II een ad valorem belasting (belasting over de waarde van de lading).

Die ad valorem belasting bedroeg vervolgens steeds zo’n een à twee procent van de waarde van de lading. Het is voor de belastingautoriteit geen eenvoudige opgave om de waarde te bepalen van de vracht van een schip. De meest simpele benadering is om een schipper er gewoon naar te vragen. Maar natuurlijk gaat die dan beweren dat zijn vracht vrijwel waardeloos is. De Denen wisten nog niets van speltheorie, laat staan van mechanism design, de tak van de speltheorie waarmee dergelijke problemen in de laatste decennia worden opgelost, en die een paar maanden geleden nog leidde tot de toekenning van de Nobelprijs Economie aan Hurwicz, Maskin en Myerson.

Toch kwamen ze in de 16de eeuw met een bijzonder slimme oplossing. Een passerende schipper werd gevraagd naar de waarde van zijn vracht, en in principe werd op basis van die opgegeven waarde belasting geheven. Maar de koning behield zich het recht voor om de lading op te kopen tegen de opgegeven waarde. Wie een te hoge waarde opgaf, liep het risico om te veel belasting te betalen. Maar wie een te lage waarde opgaf, liep het risico dat de koning de vracht voor een prikje op de kop zou tikken.

https://www.nemokennislink.nl/publicaties/de-speltheorie-van-de-sonttol/

 

1588, Helsingør door Braun & Hogenberg

FLUITSCHIP

Het fluitschip werd gebouwd in de 17de en 18de eeuw. Het fluitschip heeft een dek dat smaller is dan de totale breedte, speciaal ontworpen om de tol te beperken, omdat de tol zou zijn geheven over de toale oppervalkte van het dek. Dit is een fabeltje, want de tol werd in die tijd geheven over de goederen.

Bron: http://www.soundtoll.nl/images/files/2018/The_Flute_and_the_Sound_toll.pdf

 

Afhandeling van tolgelden

Schepen komend van de Noordzee

Wanneer een schip de rede van Helsingør aandeed, verlangde de Deense overheid dat de scheepskapitein, de supercargo of tenminste de stuurman aan land ging om de Sonttoldeclaratie uit te voeren. De kapitein (of zijn vervanger) dienden zich dan naar de Sonttolkamer te begeven, waar hij zijn ladingspapieren moest overleggen, de nodige verklaringen daarover moest doen en moest aangeven welk handelshuis voor hem de declaratie van het schip verzorgde. Vervolgens werden de papieren in volgorde van aankomst van het schip in een genummerd vak gelegd, waarna kon worden overgegaan tot de tolberekening en uitklaring.

Schepen komend van de Oostzee

Schepen afkomstig uit de Oostzee werden door de zogenaamde tol-kameriers verder geholpen. Voor schepen afkomstig uit de Noordzee gebeurde de tolberekening door het zogeheten Translationsbureau. Hier werd het verschuldigde bedrag per ladingspartij (i.e. per afzonderlijk goed) berekend.

De uiteindelijke tolbetaling gebeurde door één van de commissiehuizen in Helsingør met wie elke reder en ontvanger verplicht in correspondentie moest zijn. Met de betaling van de Sonttol en andere kosten had de schipper dus in feite niks te maken. Deze transacties werden volledig door het in- en uitklarende handelshuis gecoördineerd. Nadat de schipper zijn declaratie had gedaan en de commissionarissen een borgstelling hadden overlegd, kon de uiteindelijke uitklaring plaatsvinden. Zodra de tolberekening van de translateurs circuleerde en voor elke warenontvanger een handelshuis getekend had, werd aan de schipper een Sontpas uitgereikt en kon die zijn reis voortzetten.

Het uiteindelijke te betalen tolbedrag bestond, naast het door de translateurs berekende percentage op de goederen, onder andere uit lichtvuur- en bakengeld en onkostenvergoedingen voor tolbeamb- ten (althans tot 1701).

Opmerkelijk is dat elke schipper voor een “waarheidsgetrouwe aangifte” een zogenaamde föring met een hoogte van 4% van het tolbedrag van zijn lading terugbetaald kreeg. Deze teruggave, die kan worden beschouwd als een vorm van algemene heffingskorting, werd bij het inschrijven van het tolbedrag op de Sontpas meteen in mindering gebracht en door het declarerende handelshuis aan de schipper uitbetaald.

In hieverre de aangifte waarheidsgetrouw was, werd in het algemeen niet gecontroleerd. De bevrachtingsbrief tonen was voldoende.
In de 16de 3n 17de eeuw was het gebruikelijk dat de schipper en bemanningsleden goederen meenamen om te verhandelen, de zgn "voering". Soms was dit een deel van de lading die zij vervoerden. Soms was dan in het bevrachtingscontract vastgesteld dat de schipper dit niet onder de prijs van de door de opdrachtgever mocht worden aangeboden. Over de voering hoefde de schipper geen doorvaarttol te betalen (in Helsingor). Als volgens het contract geen "voering" mocht worden meegenomen kregen de schippers een compensatie, hier "föring" genoemd.