Brieven uit Nederlands-Indië (3/5)

Malang:

Ligging: Het interneringskamp “De Wijk” lag in de zogenaamde Bergenbuurt in het noord-westen van Malang, met villa’s, huisjes en enige bungalows. In het Vrijmetselaarsgebouw werd een kerkje ingericht. De toegangspoort (in de Goentoerweg) heette ook wel Goentoerpoort.

Transport: nov. 1942: 5000 vrouwen en kinderen binnengekomen uit de omgeving.

Kampcommandant: Kato

Kampbewaking: Inheems politiepersoneel, heiho’s

Kampleiding: Hr Prins (tot februari 1944); Hr Lakeman

Solo:

Ligging: Het kamp Ziekenzorg was ondergebracht in het ziekenhuis Ziekenzorg, gelegen in het westelijk stadsdeel van Soerakarta; naast het ziekenhuis lag het Boemikamp, dat was ondergebracht in een kazerne. Beide kampen samen werden ook wel aangeduid als het kamp Solo. Het Boemikamp was eerst een opvangkamp voor vrouwen en kinderen zonder middelen van bestaan; vanaf november 1944 werd het Boemikamp één geheel met het kamp Ziekenzorg.

Transport: nov/dec. 1943: 1200 vrouwen en kinderen binnengekomen uit kamp Malang.

 Kampcommandanten: Sakai (van 06.44 tot 07.44), Yamada (van 07.44 tot 11.44), Sakai (van 11.44 tot 06.45)

 Kampleiding: Ziekenzorg I: Dr C.P. van Leeuwen. Boemikamp: Mw J.W.A.Lepiet. Ziekenzorg/Boemikamp II: Zr G.Smid

Ambarawa:

Ligging: Ambarawa lag ongeveer 45 km ten zuiden van Semarang. Dit kamp was ondergebracht in de barakken van een oud KNIL-kampement in Ambarawa, direct ten westen van Fort Willem I.

Transport: 28 mei 1945: 600 vrouwen van Solo naar Ambarawa kamp 6 gebracht. Nu 4000 vrouwen en kinderen aanwezig.

Japanse benaming van kamp 6: Bunsho III Kamp 6.

Kampcommandanten in Ambarawa: Sakai (van 06.44 tot 11.44), Suzuki (van 11.44 tot 02.45), Yamada (van 02.45 tot 08.45)

Kampleiding: Mw J.H.Schulte-Eckhart (tot 27.09.43), Mw G.J.Jilderda-Visser

Bersiap: Indonesische paramilitaire organisaties en bendes zaaiden vrijwel direct na afloop van de Japanse bezetting dood en verderf onder niet-inlanders en inlanders die met hen collaboreerden. Zie wikipedia >>

23.08.45  plotseling dubbele porties eten

24.08.45  Indo-Europese vrouwen mochten het kamp verlaten

25.08.45  bekendmaking capitulatie van Japan; Wilhelmus gezongen op het Lido. Vanaf die dag:

• extra voedsel: melkpoeder, vlees in blik, olie, boter;
• ruilhandel aan het gedek (= omheining), nog veel sterfgevallen, meer zieken ondanks medicijnen;
• zelf koken op anglo’s;
• jongens terug uit Ambarawa 7

25.09.45  RAPWI bracht alle zieken naar Militair Ziekenhuis in Magelang

20.11.45  zieken kwamen op open vrachtauto’s terug uit Magelang (1200 personen, waaronder 400 ernstig zieken), kamp omringd door extremisten, Britse en Japanse troepen rondom het kamp werden aange­vallen, water en elektriciteit werden afgesneden

28.11.45  opnieuw mortiervuur op het kamp (6 doden)

08.12.45  begin van de totale evacuatie van het kamp naar Semarang

10.12.45  evacuatie voltooid

14.12.45  Britse troepen verlieten Ambarawa

Brief van To d.d. 21 oktober 1945: verstuurd via het Rode Kruis uit het Vrouwenkamp nr 6, barak IIc in Ambarawa (op Midden-Java).
In 1942 in een kamp in Malang beland. Daarna in december 1943, op transport gezet naar loodsen in Solo. Daar was weinig te eten, hard werken en heet; Woutertje ziek: kinkhoest, difterie, waterpokken, apenpokken, maar heeft dat alles toch overleefd. Mevr. Goebel is op 18 april 1945 in kamp Solo in het bijzijn van To gestorven.
Op 29 mei 1945 zijn To en Woutertje overgebracht naar Ambarawa in de bergen (beter dan de hitte in Solo). To (nog maar 52 kilo wegend) is nog onwetend over de dood van haar man Gé (†1943). Gelukkig 24 aug 1945 vrede.

Brief van To d.d. 25 oktober 1945 uit Ambarawa: Dora's verjaardag. Wouter is al 4 jaar en nog altijd weet To niets over de dood van haar man.

Brief van To d.d. 3 nov 1945 uit Ambarawa:
To heeft op 31 okt 1943 het verschrikkelijke bericht van het Rode Kruis ontvangen, dat haar man op 22 apr 1943 is overleden: landstormsoldaat 207918. Het laatste en enige bericht van hem was een briefkaart van 2 feb 1943.
Honderden vrouwen in de interneringskampen zijn door hongeroedeem op afschuwelijke wijze gestorven. To wil na de winter naar Holland terugkeren, als het kantoor voor haar financiën heeft gezorgd. Hr Goebel zal dat regelen zodra ze in Bandung is aangekomen.

Brief van To d.d. 15 nov 1945: Toestand op Java gevaarlijk. In Soerabaja is zo huisgehouden dat To niet verwacht om daar haar spullen nog terug te zien. Verblijven nu in loodsen met slechts 1 mtr ruimte voor moeder en kind om te slapen en te leven. Wachten daar op transport naar Nederland. Aanval op het kamp met granaten door de inlanders.

Opm: Woutertje heeft toen hij pas 3,5 jaar oud was een half uur moeten lopen met een rugzak op!

Kamponghuisje, 3 x 2,5 m

Brief van To d.d. 5 dec 1945: Halve kamp Ambarawa kapot geschoten. Vluchten op vrachtwagens uit gevaarlijk gebied met 40kg bagage, voor en achter Ghurka's (Britse Nepalese Indiërs), echte vechtersbazen, bewapend met kanonnen, tanks en granaten, enz enz. Granaatscherven, kanonschoten, huilende moeders en stervende kinderen. Langs de weg kapotte fietsen, auto's, bomen enz. Huizen met kapotgeschoten daken. Stel inlanders dat met het bajonet op het geweer werd voortgedreven en daarna afgemaakt.

Daarna zijn we beland in "Lena?", dichter bij huis, in een kamponghuisje (3 x 2,5m), samen met mevr. Worst. To en Wouter slapen boven in een stapelbed en Matti Worst met 2 kinderen onder, in hevige hitte. Geen papier, dus één brief voor alle familie in Holland. Brieven uit Holland ontvangen: Vader de Groot, Duif van Bap, en tante Marie Deters heengegaan.